Bastogne / Bastenaken

Reisverhalen - België

op weg naar bastenaken

Via Jemelle en Libramont waar we een urenlang oponthoud hebben in het stationsrestauratie met een hele klas verzopen kinderen reizen we verder naar ons einddoel en tevens laatste bestemming tijdens deze korte trip – Bastogne (Bastenaken). We zijn een beetje huiverig want de regen stopt niet en het plan is wel om vanavond wederom wild te kamperen.

Het is midden in de zomer en het komt al uren met bakken uit de hemel. We komen uiteindelijk met de bus aan in het centrum van Bastogne (Bastenaken) en kunnen het niet laten (alhoewel we snel een plekje moeten zoeken) te gaan kijken bij de Sherman tank op de de Place Général McAuliffe.

WW2 en Bastogne / Bastenaken:

We lezen op het informatiepanel dat lange tijd werd deze Sherman-tank beschouwd als een van de voertuigen van de troepen van generaal Patton die de stad op 26 december 1944 zijn komen bevrijden, d.w.z. de 4th Divisie.

In werkelijkheid behoort de tank toe aan de 11e Divisie en werd hij tot stilstand gebracht in een modderig weiland te Renuamont vlakbij de Duitse stellingen in het dorp.

Wandelingen rond Bastogne / Bastenaken:

Er zijn vele historische WW2 wandelingen rond het dorp en wij kiezen er eentje waarvan wij denken dat deze ons naar een groene plek leid waar we onze tenten kunnen opslaan.

We wandelen naar het noordoosten richting het grote Amerikaanse gedenkteken dat we morgen willen bezoeken en vinden langs de weg onze eerste tankkoepel langs de weg richting Longvilly; het is een van de acht koepels die rond de toenmalige perimeter van Bastogne is geplaatst die de verste plek van de Duitsers aanduid.

Bastogne ligt op een plateau en het is een crime om een geschikte kampplaats te vinden. Uiteindelijk vinden we een mini-bosje aan de rand van het plateau omringd door boerenvelden met veel koeien. Het moet maar voor de nacht.

>> Lees hier over de slachting van Malmedy tijdens het Ardenenoffensief

mardasson

In de ochtend pakken we na een klein ontbijt onze spullen bij elkaar en pakken onze tenten op. We wandelen nog zo’n 1,5 km van deze historische route af en passeren een aantal informatiepanels die zeer gedetailleerd aangeven wat hier zich in die laatste dagen van 1944 hebben afgespeeld.

We komen uit bij het overweldigende Mardasson monument.

De vijf sterren:

Het monument verbindt de vorm van een ster aan vijf vertakkingen van 31 meter. De geschiedenis van deze Bloedige Slag is in gouden letters gegraveerd in de wand van de open galerij. De wandelgang op de top, te bereiken via een wenteltrap, levert een schitterend vergezicht op bijna alle verdedigingsstellingen die werden ingenomen tijdens het beleg van de stad.

De crypte, uitgehold in de rots en door de Franse kunstenaar schitterend versierd met mozaïeken, bevat drie altaren (katholiek, protestants, joods).

>> Lees hier over het algehele Ardennenoffensief

Slag om Bastenaken:

In 1944 zou de Slag om de Ardennen (Battle of the Bulge) een WW2 meest furieuze slagen worden en de laatste kans voor de nazi’s de Westelijke Geallieerden van zich af te houden. Het plan was met operatie Wacht am Rhein een bres te slaan in de minder goed verdedigbare linies van de Geallieerden (voornamelijk Amerikanen) en via de Ardennen richting Maas en Antwerpen op te rukken.

Zo zouden de Geallieerden verdeeld raken en hun beste haven te verliezen. Daar waar de speerpunt van de Duitse aanval beginnend in het noorden lag (aan weerszijden van de stad Luik) moest het Duitse zuidelijke front voornamelijk dienen als flankverdediging. Zij zouden tot de Maas en rivier de Semois moeten oprukken.

Op 16 December vielen drie Duitse legers de nietsvermoedende verdedigers aan.

De Duitse aanval

Vanwege het weer (sneeuw) moesten de Geallieerde vliegtuigen aan de grond blijven. Ondanks dit grote gemis zouden de Duitsers vooral in de noordelijke en zuidelijke sectoren flinke weerstand krijgen ondanks de chaos die ontstaan was.

De Duitsers hadden inmiddels Houffalize ingenomen en waren op weg naar het belangrijke transporthub-stadje Bastenaken; deze zouden zij op 18 December bereiken. Het direct na aankomst zeer agressief optredende garnizoen van Bastenaken hield met succes echter de Duitse pantserdivisies aan de west-, zuid- en noordzijde van de stad gedurende drie dagen tegen.

Door dit oponthoud was de vaart uit Von Manteuffels opmars gehaald en werd Hodges de gelegenheid geboden een verdedigingslinie op te zetten van Marche-en-Famenne tot Grandmenil. Toen de Duitsers er, ondanks hun overmacht, niet in slaagden de Amerikaanse verdedigingsgordel rondom Bastenaken te doorbreken, restte hun niets anders dan de stad te omsingelen.

Tijdverlies voor de Duitsers:

In de nacht van 20 op 21 december sloten zij de ring door de weg van Bastenaken naar Neufchâteau te bezetten. Model kreeg van Hitler de opdracht niet al te veel krachten aan Bastenaken te verspillen, maar verder op te rukken naar de Maas.

Dat was echter geen eenvoudige zaak nu de Duitsers gedwongen waren om het door de Amerikaanse troepen bezette Bastenaken heen te trekken langs smalle, slecht begaanbare binnenwegen, in plaats van over de grote verkeersweg recht naar Marche-en-Famenne en Namen door te rijden. Het omrijden betekende veel tijdverlies voor de Duitsers en elke dag raakten ze verder achter op schema, wat winst was voor de Amerikanen.

Nuts

Op 22 December had de Duitse generaal Von Luttwitz gedreigd de stad in puin te schieten als de 101e Luchtlandingsdivisie zich niet binnen twee uur 'eervol zou overgeven' waarop de Amerikaanse generaal Anthony McAuliffe deze had afgewezen met de woorden nuts, niet in de veronderstelling dat zij waren omsingeld en er voorlopig geen hulptroepen kwamen.

Vanaf toen werd de stad voor vier nachten zwaar gebombardeerd door de Luftwaffe waarbij de Duitsers de Amerikaanse verdedigingscirkel rond Bastenaken bleven aftasten.

De situatie voor de Amerikanen begon kritiek te worden door een ernstig tekort aan munitie, brandstof en voedsel.

Historal-Centre-museum-Ardennenoffensief-WW2-Bastogne-Bastenaken-België

De Duitse ring doorbroken

Het weer klaarde in de morgen van 23 december op, waardoor 241 transportvliegtuigen de volgende dagen tonnen met voorraden en munitie konden afwerpen. Inmiddels waren ook de Duitse noordelijke en tevens middelste speerpunten geneutraliseerd en Hitler ging akkoord met een minder ambitieuze operatie op voorwaarde dat Bastenaken genomen diende te worden.

In de kerstnacht begrepen de verdedigers van Bastenaken dat een nieuwe aanval op komst was.

Twee keer werden de Amerikaanse parachutisten uit hun kerstfeest verstoord door aanvallen van de Luftwaffe. De grondaanval begon vroeg in de morgen van de eerste kerstdag.

In het donker slaagden enkele infanterietroepen door de Amerikaanse verdediging heen te breken en even later waren het de tanks die een gat sloegen in het Amerikaanse verdedigingsfront. McAuliffe had met deze mogelijkheid rekening gehouden en antitankgeschut stond zodanig opgesteld, dat het de binnendringende Duitse tanks aan beide flanken onder vuur kon nemen.

Alle achttien Duitse tanks werden uitgeschakeld en aan het eind van de ochtend was het gat in de Amerikaanse frontlijn weer gedicht.

De laatste poging:

In de vroege morgen van 26 december probeerden de Duitsers een nog grotere druk uit te oefenen op de Amerikaanse troepen in Bastenaken. De Amerikanen vochten verbeten terug en hielden stand. Intussen naderden uit het zuidwesten de tanks van Pattons 3e leger steeds dichter de omsingelde stad.

Om drie uur in de middag was de voorhoede Bastenaken tot op acht kilometer genaderd. Pattons tanks begonnen juist het dorpje Sibret aan te vallen toen zij honderden transportvliegtuigen over zagen vliegen op weg naar Bastenaken.

Dit gaf de troepen zoveel moed, dat zij besloten Sibret te laten voor wat het was en rechtstreeks door te stoten naar Bastenaken om daar de 101e Luchtlandingsdivisie te ontzetten. Om tien voor vijf bereikten de eerste Amerikaanse tanks de linie van de 101e Luchtlandingsdivisie. Het ontzet kwam geen dag te vroeg, want vooral voor de gewonden (burgers en militairen) in de noodhospitalen was de toestand onhoudbaar geworden.

In een kerk lagen de gewonden in lange rijen op de vloer en zo dicht bijeen, dat ze nauwelijks bereikt konden worden door de hospitaalsoldaten en verpleegsters.

Het einde van het Ardennenoffensief

Ook na 26 december bleef de strijd zich vooral concentreren rond Bastenaken. Heuvels en dalen waren met een dikke sneeuwlaag bedekt, waardoor een gemotoriseerde opmars alleen mogelijk was via wegen. Dat maakte de slag in de Ardennen tot een strijd om de spaarzame verbindingswegen.

Dit leidde vooral tot een slag om het kruispunt van de twee belangrijkste wegen bij Bastenaken: de oost-westverbinding, die de Duitsers nodig hadden om hun troepen aan de Maas te brengen, en de zuid-noordverbinding, die de Amerikanen moesten gebruiken om de Duitsers af te snijden.

Vanaf 3 Januari begonnen de Duitsers zich langzaam terug te trekken op een aantal felle tegenaanvallen na, op hun hoede voor een omsingeling en de Geallieerden. Half Januari was het Ardennenoffensief officieel ten einde en aan het einde van die maand waren de Duitsers terug achter de Siegfriedlinie waar de operatie was begonnen alle tienduizenden doden en gewonden ten spijt.

Het historische museum:

Het is goed weer om een museum te bezoeken en we wandelen het naastgelegen Historical Centrum van Bastenaken in. Als we na ruim twee uur hier hebben rond gewandeld komen we naar buiten en het regent nog steeds. Je zou hier ruim uitzicht moeten hebben over de omgeving maar vanwege de regen en lage mist zien we niets helaas.

We wandelen terug naar het centrum en nemen plaats in een klein goedkoop restaurantje waar we onze lunch nuttigen. Twijfel om nog even het stadje in te gaan en wellicht de Romaanse Sint Pieterskerk te bezoeken en/of de middeleeuwse Poort van Trier.

We besluiten anders vanwege het weer en de tijd. We wandelen terug naar de bushalte in het centrum en nemen de bus terug naar Libramont. Ik neem afscheid van travel-buddy Pete en neem alleen de trein terug naar Brussel waar ik overstap op een trein naar Amsterdam.

>> Lees hier over de Duitse aanval in 1940 in België.

Tank-Ardennenoffensief-WW2-Bastogne-Bastenaken-België

tips & advies (2006)

Bus 163b rijdt van Bastogne elke 2 uur naar Jemelle waar je de trein verder kunt nemen. Hier rijdt namelijk de Brussel-Arlon-Luxemburg trein.

Naam : Bastogne Historical Centre (oorlogsmuseum)

Adres : Colline du Mardasson

Prijs : 8,50 euro

Tijd : 10:00 – 17:30

Website : www.bastognehistoricalcenter.be

Inhoud:

Het Bastogne War Museum (voorheen BHC) ligt ten noorden van Bastogne, op hetzelfde terrein als het Mardasson monument. In en rond Bastogne zijn meerdere musea te vinden, waaronder het 101st Airborne Museum Le Mess, het Bastogne Ardennes 44 Museum en de Bastogne Barracks.

Het museum geeft een overzicht van de gehele oorlog en is onderverdeeld in tien blokken. Deze leiden je van WWI en het Interbellum naar de invasie van België. De eerste scénovision is een 3D-film over de militaire operaties in de oorlog. Vervolgens ga je via de bezetting en het verzet in België door naar de landingen in Normandië en het Ardennenoffensief.

Hier sluit de tweede beleving op aan, je kunt je helemaal inleven in de slag, ze hebben het er zelfs 10 graden kouder voor gemaakt dan in de rest van het museum. Na deze beleving wordt ingegaan op het dagelijks leven in de oorlog, waar de laatste scénovision bij aansluit.

Je bevindt je in een cafeetje in Bastogne tijdens het bombardement op 22 december en belandt vervolgens in de kelder van dat café om te ervaren wat de inwoners van Bastogne moesten doorstaan. Het museum sluit vervolgens af met de capitulatie.