GESCHIEDENIS - Argentinië

Zo’n 10 jaar nadat Colombus “de Amerika’s” had ontdekt zouden de Spanjaarden aan wal gaan in het noorden van Argentinië in de hoop hier edelmetaal te vinden. Hoopvol werd de Rio de la Plata gedoopt (de zilverrivier) en het land werd zelfs Argentum genoemd wat het Latijnse woord voor zilver is.

In 1536 zouden de Spanjaarden pas echt voet aan wal zetten en kwamen direct in gevecht met de lokale bevolking (de Querandi indianen). Buenos Aires (goede wind) werd gesticht en de Spanjaarden vluchtten naar Paraguay nadat ze geen edelmetaal hadden gevonden en zeer vijandig bejegend werden. 

In 1580 waren de Spanjaarden terug en zorgde nu voor een permanent verblijf. Ondanks dit bleef de Noordwestkust van Argentinië een achtergelegen gebied, zeker in vergelijking met Peru (Lima) en Bolivia. In het noordoosten van Argentinië kwam door toedoen van het goud uit o.a. de goudmijn van Potosi wel Spaanse welvaart tot stand. Steden als Cordoba (met z’n belangrijke educatiecentra voor o.a. de Jezuïeten) en Tucuman (veel landbouw met graan, katoen en vee) werden de belangrijkste Argentijnse steden.

De hoofdsteden van Paraguay, Uruguay en ook Buenos Aires zijn groot geworden door smokkelwaar aangezien alles via Lima in principe vervoerd werd naar het moederland. Toen de mijn in Bolivia “opdroogde” kreeg BA meer aanzien en werd de direct trans-Atlantische belangrijker. 

Aan het einde van de 18^e eeuw begon onder de in Argentinië geboren kolonisten onvrede te ontstaan. Dit werd nog eens aangedikt door de Amerikaanse en Franse Revolutie en door het verslaan van de Britten die Argentinië wilden veroveren en door de lokale bevolking (zonder hulp van Spanje) waren teruggedreven.

Toen Napoleon in 1808 Spanje binnenviel was het moment daar en verklaarden zij zichzelf onafhankelijk van het moederland in 1810.

Officieel om niet onder Frans bestuur te komen staan. Toen Napoleon werd verslagen wilden de Argentijnen (of Creolen) de macht niet zomaar meer overhandigen aan de Spanjaarden wat resulteerde in een oorlog die van 1812 tot 1818 duurden.  

Officieel riepen de Creolen nog eens de onafhankelijkheid van Argentinië in 1916 toen de opstandelingen al grote slagen onder leiders als Jose de San martin (en elders in Zuid-Amerika onder Bolivar) hadden gewonnen in Chili en Argentinië. 

Opstand inheemse bevolking: 

Deze nieuwelingen zouden veel meer verandering brengen dan zij ooit gedacht hadden. Er was nieuw land nodig om schapen te houden en dit werd gevonden in het toen nog woeste Patagonië.

De daar wonende inheemse bevolking kwam in opstand en werd door een wrede actie die de “verovering van de woestijn” werd genoemd verdreven en gedood. Ook namen de blanken ziektes en epidemieën mee waartegen de indianen geen weerstand tegen hadden. Rond de eeuwwisseling van de 20ste eeuw zou nog 1% van de inheemse bevolking in leven zijn. 

De jaren van welvaart eindigden met de Beurskrach van 1929 en de opvolgende wereldwijde Grote Depressie. Argentinië, dat een deel van zijn welvaart te danken had aan de handel, werd hard geraakt. Hoeveelheid en waarde van de handel viel terug en investeringen bleven uit.

In dezelfde tijd nam de invloed van fascistische bewegingen en het leger toe. Argentinië was officieel neutraal tijdens de Tweede Wereldoorlog maar de militaire regeringen uit deze periode waren de As- mogendheden goed gezind. In 1943 zou kolonel Juan Peron de macht grijpen door een coupe en pas tegen het eind van de oorlog verklaarde Argentinië de As alsnog de oorlog.

Desondanks bleef hij bij grote groepen populair. De periode na Peróns verbanning tot aan zijn terugkomst in 1973 wordt gekenmerkt door een voortdurende strijd tussen zijn aanhangers en tegenstanders, een strijd die steeds gewelddadiger begon te worden en waarin verschillende conflicterende bewegingen binnen het peronisme ontstonden.

Peronisten: 

Hierin stond het grootste deel van het leger tegenover de peronisten. Het leger pleegde enkele malen een staatsgreep om te voorkomen dat zij aan de macht kwamen. Na een grote overwinning van de peronisten, werd Perón in 1973 toegestaan om terug te keren. Voor belangrijke groepen onder de bevolking was hij de grote verlosser. Zijn aanhang liep uiteen van uiterst linkse guerillero´s tot aan figuren rechts van het politieke midden.

Perón schreef opnieuw verkiezingen uit, won die en werd president; zijn derde vrouw Isabella werd vicepresident. Hij was inmiddels een oude man geworden en overleed kort daarna op 24 maart 1974. Onder de regering van Isabella escaleerde de al langer lopende strijd tussen verschillende bewegingen binnen het peronisme. Er werden onder haar bewind doodseskaders opgericht en aan de andere zijde ontstond de ERP – een revolutionaire guerrilla beweging.

Door de strijd en de economische tegenslag raakte haar regering verlamd en werd in 1976 afgezet door een militaire staatsgreep.

Mensenrechtenbewegingen vermoeden dat tijdens deze periode ongeveer 30.000 mensen het leven verloren. Het overgrote deel hiervan komt voor de rekening van de militairen.

De junta slaagde erin de guerrillero's te verslaan en slechts weinigen durfden in het openbaar tegen het bewind te protesteren. Praktisch de enigen waren de Moeders van het Plaza de Mayo. Economische problemen, corruptie, algemene afschuw wegens mensenrechtenschendingen zorgde voor een toenemende druk op het militaire bewind.

Falklandoorlog:

In 1981 besloot de Argentijnse junta van Leopoldo Galtieri gebruik te maken van nationalistische gevoelens en de Falklandeilanden te bezetten, om zo de aandacht af te leiden van interne problemen. De Argentijnse legerleiding had onterecht aangenomen dat het Verenigd Koninkrijk, dat in die tijd zware economische en sociale problemen kende, niet op de herovering zou reageren.

Dit bleek een misvatting omdat juist ook premier  Thatcher de aanval om dezelfde redenen gebruikte om het land te herenigen en en passant haar volgende verkiezingsoverwinning veilig te stellen. Argentinië veroverde en bezette in maart en april van 1982 de eilanden op de Engelsen. Hierop verklaarde het Verenigd Koninkrijk de oorlog aan Argentinië.

De Britten wisten de eilanden vrij eenvoudig te heroveren op de zeer jeugdige slecht getrainde en ongemotiveerde Argentijnen die zich en masse overgaven. Deze nederlaag ondergroef de positie van de militaire junta.

In 1983 werd Alfonsin als president gekozen en werd een begin gemaakt met de aanklachten tegen de oud junta leiders. Om onrust te voorkomen werden de lagere ranken van het regime met rust gelaten (dit werd in 2003 teruggedraaid). De verkiezingen in 1985 en 1987 bevestigden de steun voor de nieuwe democratie.

De regering ondernam stappen om een aantal problemen op te lossen als inzicht in de 'Verdwenenen', burgerlijke autoriteit over de strijdkrachten en het consolideren van de democratie. Maar constante frictie met de militairen, economische problemen en het niet kunnen oplossen ervan ondermijnden het vertrouwen in de regering.

Carlos Menem

Presidentschap en regering werd na verkiezingen overgenomen door de peronisten onder leiding van Carlos Menem in 1989 die de Turk werd genoemd naar z’n Syrische achtergrond. Hij voerde grootschalige hervormingen uit waarin de rol van de staat teruggedrongen werd en koppelde de Argentijnse peso aan de Amerikaanse dollar.

De economie groeide en de stabiliteit nam toe maar dit alles was schijn. Op verdenking van grootschalige corruptie zou de “Türk” aftreden en later onder huisarrest gezet worden toen bekend werd dat hij illegaal wapens had verkocht aan Ecuador en Kroatië. 

De bubbel zou in 1999 exploderen tijdens de tweede termijn van “Menem” (die hij zelf in werking had gezet toen hij de grondwet daarvoor veranderd had).

Door de schijngroei van de afgelopen 10 jaar had Argentinië een immens grote buitenlandse schuld opgebouwd en de export was gedaald aangezien de peso aan de krachtige dollar was gekoppeld.

President Duhalde

Mensen haalden en masse hun geld van de bank en de economie stond op instorten – zeker toen er nog maar 250 dollar per week afgehaald mocht worden. Werkeloosheid nam in volle hevigheid toe en het land stond op de rand van de afgrond. Het gevolg waren rellen waarin tientallen de dood vonden. Onder druk van de rellen volgden de presidenten elkaar in sneltempo op. In 2 weken hebben 5 mensen het ambt van president waargenomen of bezet.

De munt was in januari 2002 gedevalueerd met 29%, in juli was de munt verder in waarde gedaald tot een kwart van zijn voormalige waarde. President Duhalde’s  beleid richtte zich op het tegengaan van de inflatie zonder hierbij tot ernstige bezuinigingen over te gaan (wat de onrust zou verhogen) en spanningen en geweld te verminderen. Na een jaar zag Duhalde zijn taak als vervuld en trad af. 

Ook werd een deal gesloten met het IMF m.b.t. de torenhoge buitenlandse schulden en werd de wet voor het niet kunnen oppakken van lagere regime leiders t.t.v. de vuile oorlog teruggedraaid. Tenslotte stond Kirchner zeer negatief t.o.v. corruptie. In een paar jaar tijd nam de werkeloosheid flink af en ondanks de armoede nam het vertrouwen van de bevolking toe.

Na zijn ambtstermijn kandideerde zijn populaire vrouw Christina Kirchner in 2007 succesvol voor de functie van president.

Haar ambtstermijn wordt als minder succesvol ervaren door verschillende opmerkelijke toestanden – zo werd er een grote zak geld gevonden met bijna een miljoen dollar bij iemand die vanuit Venezuela de Argentijnse grens overkwam en hoogstwaarschijnlijk bedoeld was om de verkiezing van Christina veilig te stellen (door oud president Hugo Chavez) en lag zij herhaaldelijk in de clinch met o.a. de boeren en andere regeringsleiders die een deel van de staatsschuld wilde afbetalen.   

In juli 2009 verliest de peronistische partij van President Fernandez de absolute meerderheid in het parlement. Eind 2009 en in februari 2010 duurt de ruzie tussen Groot-Brittannië en Argentinië voort over de controle van zeegebieden onder andere naar aanleiding van een brits plan om naar olie te boren.

In 2011 wint Cristina Fernández opnieuw de verkiezingen, vanwege de sterke economische groei. In juli 2012 wordt Videla veroordeeld tot een gevangenisstraf van 50 jaar. In 2013 wordt kardinaal Jorge Mario Bergoglio van Buenos Aires gekozen tot paus van de Rooms-Katholieke kerk.

Hij is de eerste Zuid-Amerikaan in deze functie. In november 2013 voert president Fernández wijzigingen door in haar regeringsploeg. 2014 staat in het teken van de schuldencrisis, het congres besluit in september tot herstructurering. 

Burgemeester Mauricio Macri

In november 2015 wint Mauricio Macri, de conservatieve burgemeester van Buenos Aires de presidentsverkiezingen. In februari 2016 sluit Argentinië een overeenkomst tot schuldenbetaling aan een Amerikaans Hedgefonds en krijgt op die manier weer toegang tot de internationale kredietmarkt. In oktober 2017 wint de coalitie rond Macri de parlementsverkiezingen, dat wordt gezien als een toets voor zijn hervormingspolitiek.

In november 2017 veroordeelt de rechtbank 48 beklaagden vanwege hun rol bij martelingen en verdwijningen tijdens het Videla-regime. Bij datzelfde proces wordt Julio Poch, de Argentijns/Nederlandse piloot die 8 jaar in voorarrest zat wegens vermeende betrokkenheid bij dodenvluchten vrijgesproken.

In mei 2018 verhoogt de regering de rente in een poging de val van de Peso te stoppen. In augustus 2019 verliest Macri onverwachts de voorronde van de presidentsverkiezingen van de centrum-linkse kandidaat Alberto Ángel Fernández, die later in oktober van dat jaar ook de presidentsverkiezingen wint en op 10 december 2019 de nieuwe president wordt. In November 2020 overlijdt de voetballegende Diego Maradona. Argentinie kondigt drie dagen van nationale rouw aan.